Basınçlı Kap Periyodik Kontrol: Kompresör, Hava Tankı, Kazan

Basınçlı kaplar (kompresör hava tankları, buhar–kızgın su kazanları, genleşme tankları vb.) işletmelerde yüksek risk kategorisinde yer alır.

Doğru yapılmış periyodik kontroller; patlama, ani basınç tahliyesi, ekipman arızası ve üretim kaybı gibi kritik riskleri en aza indirir.

1) Kapsamdaki başlıca ekipmanlar

• Kompresör ve basınçlı hava tankları
• Buhar/kızgın su/kızgın yağ kazanları
• Genleşme ve boyler/akümülasyon tankları
• Kriyojenik ve LPG/LNG tankları (yer üstü/yer altı)
• Basınçlı proses hatları ve emniyet donanımları (emniyet valfi, patlama diski, manometre vb.)

Not: Kapasite, basınç sınıfı ve kullanım amacı farklı olsa da tüm bu ekipmanlar için kontrolün kapsamı “bütünlük ve güvenli çalışma”yı kanıtlayacak test ve muayeneleri içerir.

2) Kontrol periyotları (özet)

• Genel kural: İlgili standartta farklı bir süre yoksa yılda en az 1 kez periyodik kontrol.
• Yeraltı/yerüstü LPG, kriyojenik vb.: Üretici–standart şartlarına göre yıllık muayene + uzun dönem değerlendirme (ör. 10 yıl).
• Özel koşullar: Risk değerlendirmesi, ortam koşulları, kullanım sıklığı/artışı, tadilat–onarım sonrası veya olay/arıza sonrası süre beklenmeden kontrol tekrarı.

3) Uygulanan yöntemler ve testler

A. Görsel muayene ve dokümantasyon

• Etiket/isimlik, seri no, çalışma/deney basıncı, uygunluk işaretleri kontrolü
• Korozyon, deformasyon, kaynak hatası, kaçak izleri, boya–kaplama durumu
• Bakım–onarım kayıtları, önceki raporların incelenmesi

B. Basınç bütünlüğü testleri

• Hidrostatik test: Belirlenmiş deney basıncında su ile kaçak ve şekil değiştirme kontrolü
• Pnömatik test (özel durum): Hidrostatik testin uygun olmadığı hallerde düşük riskli prosedür ve güvenlik çevresi ile

C. Emniyet donanımları

• Emniyet valfi ayar ve fonksiyon testi (kalkma basıncı–geri oturma)
• Manometre doğrulaması, emniyet zinciri–kilitleme, tahliye hatlarının uygunluğu

D. NDT (tahribatsız muayene) – gerektiğinde

• PT/MT: Yüzey çatlakları
• UT/RT: Kalınlık kaybı, iç kusur
• Kalınlık ölçümü: Korozyon–erime kaybı takibi

4) Sık karşılaşılan uygunsuzluklar (örnekler)

• Emniyet valfinin kilitlenmiş/iptal edilmiş veya uygunsuz ayarlı olması
• Manometre kalibrasyonunun bulunmaması ya da arızalı göstergeler
• Korozyon–çukurlaşma nedeniyle et kalınlığı sınır altına düşmesi
• Kazan–tank üzerinde yetkisiz tadilat, kaynaktan sonra test yapılmamış olması
• Tahliye–baca– havalandırma yetersizliği ; su tutucu/filtre bakımının ihmal edilmesi
• Kayıt dışı tamir–parça değişimi; bakım ve periyodik kontrol raporlarının eksikliği

5) Kritik arıza belirtileri (durdurma gerektirebilir)

• Anormal basınç dalgalanması, sık sık emniyet valfi boşaltması
• Sızıntı, ıslaklık, koku, boya kabarması/renk değişimi
• Çalışma sesi titreşimde ani artış, aşırı ısınma
• Hızlı basınç kaybı ya da basıncın kontrol dışı yükselmesi

Bu durumlarda ekipman derhal devre dışı bırakılmalı, güvenli hale alınmalı ve yetkili kişi/kurum tarafından kontrol edilmelidir.

6) Raporlama ve etiketleme

Periyodik kontrol sonunda raporda en az şu başlıklar yer almalıdır:

• Genel bilgiler: İş yeri, ekipman kimliği, konum, tarih, bir sonraki kontrol tarihi
• Teknik veriler: Tasarım/çalışma/deney basıncı, malzeme, hacim, kalınlık ölçümleri
• Yöntem ve standartlar: Uygulanan testler, kullanılan cihazlar, atıf standartları
• Bulgular–değerlendirme: Sınır değerlere göre uygunluk, tespitler, riskler
• İkaz–öneriler: Giderilmesi gereken eksikler, kısıtlı/uygunsuz kullanım uyarıları
• Sonuç: “Uygun/Koşullu Uygun/Uygun Değil” kanaati, yetkili imza ve unvan
• Etiket: Tarih, kontrol sonucu, bir sonraki tarih (ekipman üzerine görünür biçimde)

7) Kontrol öncesi hızlı hazırlık listesi

• Bakım–onarım–kalibrasyon kayıtlarını hazırla
• Emniyetli izolasyon ve körleme planını oluştur
• Test alanında fiziksel güvenlik–barikat–tahliye düzeni kur
• Üretici talimatları/standart referansları erişilebilir olsun
• Yetkili kişinin erişim ve çalışma izni süreçlerini önceden tamamla

8) SSS: Hidrostatik mi, pnömatik mi?

• Öncelik hidrostatik testtedir (daha güvenli).
• Pnömatik test yalnızca mevzuat/üretici gerektiriyorsa ve detaylı risk analizi ile, düşük basınç adımları ve güvenlik çevresi kurallarıyla uygulanır.

9) Yasal çerçeve ve sorumluluklar (özet)

• İşveren; basınçlı kapların güvenli işletimi ve periyodik kontrolünü sağlamak, kayıtları tutmak ve uygunsuzlukları gecikmeden gidermekle yükümlüdür.
• Kontroller, yetkili ve ehil kişiler tarafından; ilgili standartlar/üretici talimatları esas alınarak yapılır.
• Tadilat/hasar/olay sonrası ek kontrol zorunludur.

Basınçlı Kap Periyodik Kontrolü

Periyodik kontroller “yıllık bir formalite” değildir. Basınç bütünlüğü + emniyet donanımı + doğru raporlama üçlüsü; can güvenliği, üretim sürekliliği ve maliyet kontrolü için vazgeçilmezdir. Düzenli kontrol kültürü ve net kayıt disiplini, basınçlı kap risklerini yönetmenin en etkili yoludur.

Süreçleriniz dijital ortamda yönetmek için profesyonel bir yazılım desteği arıyorsanız ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.