İş Ekipmanı Periyodik Kontrol: Zorunluluklar ve Kapsamlar

İşyerlerinde kullanılan tüm makine, araç ve tesisatlar; çalışan güvenliği ve operasyon sürekliliği için belirli aralıklarla periyodik kontrole tabi tutulmak zorundadır.

Bu zorunluluk, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ile açık şekilde tanımlanmıştır.

Periyodik kontrol yönetmeliği, ekipmanların hangi periyotlarda ve hangi test yöntemleri ile kontrol edilmesi gerektiğini belirler.

1. Periyodik Kontrol Nedir?

Periyodik kontrol bir iş ekipmanının güvenli kullanımının devam edip etmediğini anlamak için ilgili standartlara göre yapılan muayene, test ve deneylerin bütünüdür.

Yönetmeliğe göre kontrol aralıkları:

• Standartlarda belirlenmişse: ilgili standarda göre,
• Belirlenmemişse: imalatçı önerisine göre,
• Her ikisi de yoksa: işyerinin risk değerlendirmesine göre belirlenir ancak kontrol süresi bir yılı aşamaz.

Bu prensip, hem MMO hem de diğer akredite muayene kuruluşlarının yayınlarında net şekilde ifade edilir.

2. Hangi Ekipmanlar Periyodik Kontrole Tabidir?

Yönetmelik Ek-III bölümünde kontrole tabi ekipmanlar üç ana sınıfta toplanır:

• Basınçlı kap ve tesisatlar
• Kaldırma ve iletme ekipmanları
• Tesisatlar ve özel iş ekipmanları

3. Basınçlı Kap ve Tesisatların Periyodik Kontrolleri

Basınçlı ekipmanlar yanlış kullanım durumunda büyük tehlike oluşturduğu için kontrolü zorunludur.

Yönetmelik, bu ekipmanlarda hidrostatik testin esas olduğunu belirtir.

Kontrol kapsamına giren başlıca ekipmanlar:

• Buhar kazanları
• Sıcak su (kalorifer) kazanları
• Kızgın su / kızgın yağ kazanları
• Buhar jeneratörleri
• Kompresör hava tankları
• LPG ve diğer gaz tankları
• Hidrofor & genleşme tankları
• Tehlikeli sıvı tankları

Test yöntemi:

• Hidrostatik test (genellikle işletme basıncının 1,5 katı)
• Bazı durumlarda tahribatsız muayene alternatif olarak kullanılabilir.

4. Kaldırma ve İletme Ekipmanlarının Periyodik Kontrolleri

Kaldırma ekipmanları ; yük devrilmesi, kopma veya düşme riskleri nedeniyle en kritik kontrol başlıklarından biridir.

Kontrole tabi ekipmanlardan örnekler:

• Vinçler (monoray, köprülü, portal, mobil, pergel)
• Forklift
• Transpalet
• Caraskal
• Yük kaldırma platformları
• Cephe asansörü (inşaat asansörü)
• İnsan kaldırmaya yönelik platformlar
• Sapan, mapa ve diğer kaldırma aksesuarları

MMO’nun muayene dokümanlarında bu ekipmanlar ayrıntılı şekilde listelenmiştir.

Test yöntemi:

• Statik yük testi (genellikle kapasitenin 1,25 katı)
• Dinamik yük testi (genellikle 1,1 katı)

Bu katsayıların standardı belirtilmemişse yetkili muayene personeli kaldırma prensiplerine göre belirler.

5. Tesisatların Periyodik Kontrolleri

Yönetmelik, birçok tesisat için yılda en az bir kez kontrol zorunluluğu getirir.

Kapsam:

• Yangın tesisatı, yangın pompaları
• Havalandırma ve iklimlendirme tesisatı
• Baca tesisatı
• Doğalgaz tesisatı (cihaz ve kolon hattı uygunlukları)
• Isıtma–soğutma tesisatları
• Sıhhi tesisat
• Havalandırma performans ölçümleri

Bu kontroller yapısal risklerin, sızdırmazlık sorunlarının veya acil durum hatalarının erken tespitinde kritik rol oynar.

6. Diğer Kontrol Kapsamındaki İş Ekipmanları

Yönetmelik kapsamı, işyerindeki tüm makine ve düzenekleri kapsayacak şekilde geniştir. Bunlara örnek:

• Tezgâhlar: Torna, freze, pres, kaynak makineleri (2022 yönetmelik değişikliğiyle yılda 1 zorunlu)
• İş makinaları: Dozer, ekskavatör, yükleyici, beton pompası
• Endüstriyel raflar: TS EN 15635’e göre yılda en az 1 kez kontrol
• Tahribatsız muayene gerektiren ekipmanlar: UT, MT, PT, RT testleri yapılabilir

7. Periyodik Kontrol Yönetmeliği - Kim Yapabilir?

Yönetmelik çok net bir şart koyar:

• Kontrolü yetkili kişiler ve akredite muayene kuruluşları yapabilir.
• Muayeneyi yapan kişi; ekipmanı tasarlayan, satan, montajlayan, sahibi veya bakımcısı olamaz. (Bağımsızlık şartı)

8. Periyodik Kontrolün Raporlanması

Her kontrolün sonunda:

• Test sonuçları
• Kullanılan yöntemler
• Uygunsuzluklar
• Değerlendirme notları
• Ekipmanın güvenli kullanım kararı

bir periyodik kontrol raporu ile kayıt altına alınır.

Bu raporun işyerinde saklanması ve yetkililer istediğinde sunulabilmesi yasal zorunluluktur.

Süreçleriniz dijital ortamda yönetmek için profesyonel bir yazılım desteği arıyorsanız ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.